USG biodra jest nieinwazyjnym i bezbolesnym badaniem, które wykorzystuje fale ultradźwiękowe do obrazowania struktur biodra. Pozwala wykryć urazy, stany zapalne, zmiany zwyrodnieniowe, dysplazje u niemowląt, a także ocenić ścięgna, mięśnie, naczynia i nerwy w tej okolicy. Wskazaniem do wykonania badania są bóle biodra, ograniczenie ruchomości, urazy lub kontrola rozwoju u dzieci. Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania, nie powoduje skutków ubocznych i można je wykonywać wielokrotnie nawet u kobiet w ciąży oraz noworodków.
Czym jest USG biodra?
USG biodra to metoda diagnostyczna służąca do oceny stawów biodrowych, okolicznych tkanek miękkich, naczyń oraz nerwów. W przeciwieństwie do RTG umożliwia ocenę nie tylko kości, ale także struktur niewidocznych na zdjęciach rentgenowskich. Badanie wykonywane jest przez ortopedę lub radiologa, który analizuje obraz ultrasonograficzny w czasie rzeczywistym.
Zasada działania ultrasonografu
Głowica ultrasonografu emituje fale ultradźwiękowe o częstotliwości od 1 do 10 MHz. Fale te przechodzą przez tkanki, odbijają się od struktur wewnętrznych i wracają do głowicy, gdzie są przekształcane w sygnał elektryczny. Powstający obraz wyświetlany jest na ekranie monitora. Dzięki temu można rozpoznać różnice w echogeniczności tkanek – inne dla kości, inne dla mięśni czy ścięgien.
Zakres ocenianych struktur w obrębie stawu biodrowego
USG biodra pozwala na ocenę:
- jamy stawu biodrowego oraz torebki stawowej
- błony maziowej i obecności wysięku
- mięśni otaczających staw biodrowy (np. prosty uda, krawiecki, biodrowo-lędźwiowy)
- ścięgien (np. mięśni pośladkowych, biodrowo-lędźwiowego)
- obrąbka panewki
- kaletek maziowych
- fragmentów naczyń: tętnicy i żyły udowej
- nerwów: udowego oraz kulszowego
Kiedy wykonać USG biodra?
Najważniejsze wskazania to bóle biodra, problemy z chodzeniem, urazy, podejrzenie zmian zwyrodnieniowych lub stanów zapalnych. USG zlecane jest także profilaktycznie u niemowląt w celu wykrycia dysplazji stawu biodrowego.
Wskazania kliniczne u dorosłych
USG biodra wykonywane jest przy:
- przewlekłym lub ostrym bólu biodra, pachwiny, pośladka, promieniującym do kolana
- ograniczeniu ruchów biodra
- utrudnieniach w chodzeniu, schylaniu się, wstawaniu
- wyczuwalnych trzaskach, przeskakiwaniu w stawie (tzw. zespół trzaskającego biodra)
- podejrzeniu zmian nowotworowych lub pourazowych
- wykrywaniu wysięków, zapaleń, zwapnień i uszkodzeń ścięgien
- ocenie po zabiegach operacyjnych
Przykłady problemów, w których USG dostarcza istotnych informacji:
- tendinopatie
- martwica głowy kości udowej
- jałowe martwice
- torbiele
- przeciążenia mięśni i ścięgien
Diagnostyka dysplazji stawu biodrowego u niemowląt
U niemowląt USG stawów biodrowych wykonywane jest rutynowo w 6-8 tygodniu życia i około 3 miesiąca. Celem badania jest wykrycie dysplazji – wady rozwojowej stawu biodrowego (spłycenie panewki, podwichnięcie, zwichnięcie). Skala Grafa służy do klasyfikacji wykrytych zmian od typu I (staw zdrowy) do typu IV (ciężka dysplazja). Wczesne rozpoznanie dysplazji pozwala na skuteczne leczenie i zapobieganie trwałym powikłaniom.
Przeciwwskazania do USG biodra
USG biodra jest bezpieczne. Jedynym przeciwwskazaniem są świeże, niezagojone rany, poparzenia lub uszkodzenia skóry w miejscu przyłożenia głowicy. Badanie nie jest ograniczone wiekiem, stanem zdrowia czy ciążą.
Jak przygotować się do badania?
Badanie nie wymaga specjalnych przygotowań. Wystarczy założyć wygodne ubranie umożliwiające odsłonięcie biodra i pachwiny. Warto przynieść ze sobą wcześniejsze wyniki badań obrazowych i dokumentację medyczną. U niemowląt przydatne jest zabranie ulubionej zabawki, czasem nakarmienie dziecka przed badaniem.
Przebieg badania USG biodra
Ustawienie pacjenta i aplikacja żelu
Po wejściu do gabinetu pacjent układa się na leżance, odsłania biodro i pośladek. Lekarz nakłada na skórę specjalny żel, który poprawia przewodzenie fal ultradźwiękowych i ułatwia przesuwanie głowicy.
Skanowanie w różnych płaszczyznach stawu
Głowica jest przesuwana po skórze w różnych kierunkach:
- pacjent na plecach – ocena przedniej części biodra, mięśni prostych, krawieckich
- pacjent na boku – ocena bocznej części biodra, mięśni pośladkowych
- pacjent na brzuchu – ocena tylnej grupy mięśni oraz nerwu kulszowego
W trakcie badania lekarz może poprosić o poruszenie kończyną, by uzyskać lepszy obraz ruchu ścięgien i mięśni. Procedura trwa około 15 minut. Wynik zwykle wydawany jest bezpośrednio po badaniu.
Co pokazuje obraz USG biodra?
Ocena tkanek miękkich i obecność wysięku
USG pozwala wykryć:
- obrzęk, wysięk w stawie biodrowym i kaletkach maziowych
- stany zapalne błony maziowej
- nagromadzenie płynu w okolicy krętarzowej (przy trzaskającym biodrze)
- zmiany w mięśniach i ścięgnach (np. naderwania, przerwania, zwyrodnienia)
Analiza zarysu kostnego i obrąbka panewki
Możliwa jest ocena:
- zarysu głowy i szyjki kości udowej
- chrząstek stawowych przedniej części stawu
- obrąbka chrzęstnego i kostnego panewki
- ewentualnych nierówności, nawarstwień, deformacji kostnych
Wykrywanie tendinopatii, torbieli i zwapnień
USG pozwala na wykrycie:
- tendinopatii (uszkodzeń ścięgien)
- zwapnień i entezopatii
- torbieli galaretowatych i zbiorników płynowych
- nowotworów łagodnych i złośliwych w obrębie tkanek miękkich
- obecności wolnych ciał w jamie stawu
Ocena naczyń i kompresji nerwów
Badanie umożliwia częściową ocenę:
- przepływu w tętnicy i żyle udowej
- obecności tętniaków rzekomych
- powiększonych węzłów chłonnych
- ucisku na nerw udowy i kulszowy
Rola USG biodra w diagnostyce obrazowej
USG biodra stanowi uzupełnienie innych badań obrazowych, pozwala na szybką wstępną ocenę stawu oraz kontrolę efektów leczenia.
USG vs RTG stawu biodrowego
RTG uwidacznia jedynie struktury kostne, nie pozwala ocenić tkanek miękkich, wysięków, ani przyczepów ścięgien. USG umożliwia ocenę mięśni, ścięgien, błony maziowej, obecności wysięku. Oba badania często są stosowane komplementarnie.
USG vs rezonans magnetyczny
Rezonans magnetyczny umożliwia najbardziej szczegółową ocenę wszystkich struktur stawu biodrowego, także tych niedostępnych dla USG (np. głęboko położonych). Stosowany jest przy trudnych przypadkach i w diagnostyce nowotworowej. USG jest szybsze, tańsze i dostępne „od ręki”, dlatego pozostaje badaniem I rzutu.
Wyniki badania i dalsze postępowanie
Po badaniu pacjent otrzymuje zdjęcia wraz z opisem ultrasonograficznym. Na podstawie wyniku lekarz decyduje o dalszym postępowaniu – leczeniu zachowawczym, farmakologicznym, rehabilitacji, a w razie konieczności kieruje na dalsze badania (RTG, rezonans, biopsja lub zabieg chirurgiczny). U niemowląt wynik USG decyduje o ewentualnym wdrożeniu leczenia ortopedycznego i regularnych kontrolach.
Koszty i możliwości finansowania USG biodra
Refundacja NFZ
USG biodra jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego lub specjalisty. Czas oczekiwania w ramach NFZ zależy od regionu i liczby pacjentów. Badanie można wykonać w szpitalach, poradniach ortopedycznych oraz niektórych przychodniach POZ współpracujących z NFZ.
Cena badania komercyjnego
W placówkach prywatnych koszt USG biodra wynosi od 150 do 250 zł. Cena zależy od miasta i renomy ośrodka. USG bez skierowania można wykonać niemal natychmiast, rezerwując termin osobiście, telefonicznie lub przez platformy internetowe, np. Apteline.
Bezpieczeństwo i skutki uboczne
USG biodra jest uznawane za badanie całkowicie bezpieczne, bez skutków ubocznych, nie wiąże się z promieniowaniem jonizującym. Może być powtarzane wielokrotnie u dzieci, kobiet w ciąży, osób starszych oraz przewlekle chorych. Jedynym dyskomfortem jest lekki ucisk głowicy lub chłód żelu nakładanego na skórę. Badanie nie pozostawia śladów, nie wpływa na codzienną aktywność i nie wymaga rekonwalescencji.
Wykonanie USG biodra umożliwia szybkie wykrycie najczęstszych schorzeń stawu biodrowego i tkanek okołostawowych, przyspiesza podjęcie odpowiedniego leczenia oraz zmniejsza ryzyko przewlekłych powikłań.